STAM

Het onderzoek en de realisatie van de reconstructie is op één moment gericht. Het moment dat Mondriaan in 1926, in een brief aan zijn vriend, de architect Oud, meldde: “Nu is mijn woning in orde…” Dit is ook het moment dat Mondriaan zijn atelier liet fotograferen door Delbo. Hiervan zijn 3 foto’s bewaard gebleven. Een daarvan is destijds op 12 september, met een ingemonteerd portret van Mondriaan zelf, in de Telegraaf gepubliceerd. Dit moment was voor Mondriaan zijn architectonische hoogtepunt.
Het ruimtelijk onderzoek bestond vervolgens uit drie onderdelen: 1. Literatuuronderzoek 2. Maat-reconstructie van ruimte en meubilair 3. Interviews met alle toen nog in leven zijnde personen die het atelier in 1926 hebben bezocht. Voor het literatuuronderzoek is voornamelijk gebruik gemaakt van de publicatie van Carel Blotkamp in “Wonen TABK 4-5 1982” In dit uitgebreide artikel gaat hij uitvoerig in op de ruimtelijke kwaliteiten van het atelier. Ook alle zichtbare meubels worden uitvoerig beschreven. De atelierruimte straalde, zo concludeerde Blotkamp, een grote harmonie en evenwicht uit. Maar het waarom moest een analyse van de ruimte duidelijk maken. Deze analyse kon worden gemaakt aan de hand van een maquette Voor de maat-reconstructie van de atelierruimte zelf bleek het noodzakelijk te zijn om de juiste maten van het gebouw te hebben. Hiervoor waren de bouwtekeningen noodzakelijk. Deze tekeningen zijn uiteindelijk gevonden in een Parijs archief. (zie foto in aanhef) Hierdoor was het mogelijk om van de juiste basisgegevens uit te gaan. Vervolgens is een kleine maquette gemaakt aan de hand waarvan het verdere onderzoek plaats heeft gevonden.

Voor de maat-reconstructie van de meubels, is gebruik gemaakt, enerzijds van de reconstructie van de perspectief uit de bekende foto’s van Delbo en Kertezs en anderzijds van de nagefotografeerde beelden in een kleine proefmaquette (1:20) via een enthescoop.
Door de specifieke plaatsing van de zwarte linnenkast, de witte ezel met de gekleurde plaat en het divanbed werd een meetkundig zuivere en harmonieuze ruimte gecreëerd die vanuit de ingangsdeur als een zuivere rechthoekige ruimte over kwam. De wanden van deze ruimte waren deels concreet en deels gesuggereerd doormiddel van het markeren van hoekpunten of projectiepunten.

De analysering van de beelden van de spiegels bij de ingangsdeur, konden enerzijds de plaatsbepaling van de meubels bevestigen en anderzijds Mondriaans architectuur-theorie over “de woning” uitleggen. De spiegels suggereerden namelijk gaten in de wand, waardoor het leek alsof de wanden buiten de bouwkundige grenzen voortgezet werden. (zie Alfred Roth: Begegnung mit Pionieren, 1973. p. 130)

Door de plaatsing van de eerder genoemde zwarte linnenkast en de witte ezel, deelde Mondriaan de ruimte zo in dat er een groot ruimtelijk evenwicht ontstond. De maatvoering op de grond en de hoogte van de bewerkte wanden vormden samen een kubusfiguur. Ook de plaatsing van de grote witte kist tegen de lange expositiewand met de zwarte ezel had een specifiek doel. Dit punt op de vloer dat gemaskeerd werd door een rieten krukje bleek precies het projectiepunt te zijn van de oplegging van een ijzeren plafondbalk. Deze balk vormde samen met de andere wanden weer een groter kubusfiguur. Door deze ruimtemanipulaties creëerde Mondriaan de volledige harmonie in een schijnbaar willekeurige ruimte.

Voor de interviews werden de volgende personen bezocht: Michel Seuphor; Arthur Lehning; Maud van Loon; Alfred Roth; Cesar Domela en Frits Klein, de vader van Yves Klein. Frits woonde destijds ook in de Rue du Départ, vlak naast Mondriaan. Zij waren bevriend en gingen vaak samen uit. Uit deze interviews zijn voornamelijk de niet gefotografeerde details aan het licht gekomen.